پتروشیمی صنعت سبز/جهش تولید در گرو حفظ محیط زیست
عملکرد مطلوب محیط زیستی در بیشتر شرکتهای پتروشیمی منجر به آن شده است که به عنوان صنایع سبز و برگزیده در کشور شناخته شوند و در سال گذشته ۱۴مجتمع به عنوان صنایع برگزیده سبز موفق به دریافت لوح زرین و سیمین از سازمان حفاظت محیط زیست شدند.
به گزارش نیپنا ، تنوع زیستی و میراث تکاملی به دلیل فعالیت‌های انسانی مثل توسعه شهرها، نابودی جنگل‌ها، ساخت جاده‌ها و آلاینده‌های صنعتی در معرض خطر است به طوری که نزدیک به یک میلیون جانور و گیاه در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند. به دلیل اهمیت مسئله، موضوع روز جهانی محیط‌زیست امسال از طرف ارگان محیط زیستی سازمان ملل ( ۵ ژوئن -۱۶ خرداد) “پاسداشت تنوع زیستی” و شعار آن “زمان برای طبیعت” تعیین شده است. همچنین سازمان حفاظت محیط‌زیست برای هفته محیط‌زیست (۱۷ تا۲۲ خرداد) شعار”جهش تولید، حفظ محیط زیست برای توسعه پایدار ایران” را برگزیده است.
منابع طبیعی که زمین در طی میلیون‌ها سال در خود ذخیره کرده است در طی دو قرن گذشته، به طور گسترده از دل زمین بیرون کشیده شده و این بهره برداری عظیم منجر به تغییر چهره زمین، برهم زدن تعادل آن و از بین رفتن زیست بوم‌ها شده است. در این میان، نیاز روزافزون بشر به منابع انرژی، استخراج سوختهای فسیلی و مصرف آن بیشترین تاثیر را داشته است.
امروزه، توسعه پایدار نه یک ارزش که یک ضرورت است. امروز پذیرفته شده نیست که نفت و گاز تصفیه شده و ناخالصی های جدا شده از آن در محیط رها شود. طرح NGL پتروشیمی خارک در سال گذشته به بهره برداری رسید تا مانع سوزاندن گازهای همراه نفت در در مشعل میدان‌های شرکت نفت فلات قاره ایران در خلیج فارس ودر مناطق عملیاتی خارک و بهرگان شود. طبق برنامه پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس در سال ۱۴۰۰ از مشعل سوزی گازهای همراه نفت در میدان‌های نفتی استان‌های خوزستان، کهگیلویه و بویر احمد و بوشهر ممانعت خواهد کرد.
روند پیشرفت پالایشگاه گاز یادآوران مورد پایش مستمر شرکت ملی صنایع پتروشیمی است تا از سوزاندن روزانه ۲۵۰ میلیون فوت‌مکعب گازهای همراه نفت در میدان‌های نفتی آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یاران شمالی، یاران جنوبی، یادآوران و دارخوین جلوگیری شود و این گازها تبدیل به محصولات با ارزش افزوده شود.
با وجود نقش بسزای صنعت پتروشیمی در ممانعت از هدر رفت منابع و ایجاد آلودگی صنایع بالادستی، توسعه، ساخت و بهره برداری از این صنعت مستلزم توجه ویژه به ملاحظات محیط‌زیستی است. فرآوری ترکیبات هیدروکربنی عمدتاً در دما وفشار بالا احتمال نشت و نشر این ترکیبات را از تجهیزات مختلف فرآیندی به شکل آلاینده های هوا، پساب و پسماند افزایش می‌دهد. علاوه بر آن فرایندهای پتروشیمی عمدتاً فرایندهایی انرژی بر بوده و تامین این انرژی مبتنی بر احتراق سوختهای فسیلی و تولید گازهای احتراق است. بر این اساس است که صنعتگران پتروشیمی تلاش بی وقفه‌ای برای مدیریت بهینه این صنعت داشته اند تا توسعه پایدار این صنعت محقق شود. روز جهانی محیط زیست فرصت مناسبی است تا با بر شمردن دستاوردهای محیط زیستی صنعت پتروشیمی از آنان که این مهم دغدغه آنها بوده و تلاش کرده اند تا رونق اقتصادی با حفظ محیط زیست همراه باشد تقدیر و قدردانی شود.
۱- مجموعه الزامات محیط‌زیستی صنایع پتروشیمی:
این مجموعه که در ۹ مجلد توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی تهیه شده است کلیه ملاحظات محیط زیستی این صنعت را پوشش داده و به صورت دستورالعمل و راهنما، شرکتهای پتروشیمی را در مدیریت حوزه های محیط زیستی خود یاری می کند.
۲- پروژه های مهم محیط زیستی
در طراحی و ساخت فرآیندهای پتروشیمی کلیه ملاحظات محیط زیستی شامل تصفیه پساب‌ها، مدیریت پسماندها و کنترل ا آلاینده‌های هوا صورت می پذیرد. مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی قبل از احداث طرح و همزمان با مطالعات امکان سنجی انجام می پذیرد و تلاش می شود تا با پیش بینی اقدامات کنترلی اثرات سوء به حداقل ممکن کاهش یابد و عملکرد محیط‌زیستی شرکت‌ها در هنگام بهره برداری پایش شود. با این وجود در طی دوران بهره برداری نیز پروژه های محیط زیستی متعددی برای بهبود وضعیت انجام می شود. به عنوان مثال تولید کلر و سود سوزآور در فرآیندهای کلر آلکالی با تکنولوژی سل جیوه در پتروشیمی شیراز و بندر امام به دلیل مسائل محیط زیستی متوقف شده و در پتروشیمی بندر امام با تکنولوژی غشایی جایگزین شده است.
همچنین با وجود آنکه تصفیه پسابهای صنایع پتروشیمی در منطقه ماهشهر و عسلویه، به صورت متمرکز در تصفیه خانه های مجهز پتروشیمی فجر و مبین صورت می گیرد، برای ارتقاء وضعیت و آمادگی مدیریت شرایط اضطراری، تصفیه خانه تکمیلی با ظرفیت چهل هزار مترمکعب در روز در پتروشیمی بندر امام، ۴۸۰۰ مترمکعب در روز در پتروشیمی مارون و ۳۶۰۰ متر مکعب در روز در پتروشیمی مبین (افزایش ظرفیت) در نظر گرفته و احداث شده اند. همچنین تصفیه خانه پتروشیمی دماوند با ظرفیت ۲۴ هزار مترمکعب در روز برای پاسخگویی به نیاز صنایع پتروشیمی مستقر در عسلویه در دست احداث است.
۳- پروژه های کاهش انتشار گازهای گلخانه ای
احتراق سوختهای فسیلی منشا اصلی انتشار گازهای گلخانه ای است. گازهای گلخانه‌ای منجر به گرم شدن کره زمین و تغییر اقلیم می شود. با وجود آنکه در ایران الزامی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای وجود ندارد، در صنعت پتروشیمی میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای منتشره مطابق با استانداردهای بین المللی محاسبه، پایش و گزارش می شود و پروژه های متعددی به صورت داوطلبانه برای کاهش انتشار این گازها انجام شده است. برخی از این پروژه در ادامه آورده شده است:
· کاهش انتشار معادل ۳۰۰ هزارتن دی اکسید کربن در سال در پتروشیمی شیراز با حذف انتشار N2O در فرایند تولید اسید نیتریک (ثبت در سازمان ملل)
· کاهش انتشار ۶۸۰ هزارتن در سال دی اکسید کربن در پتروشیمی مارون در فرایند اتیلن اکساید
· بازیابی گازهای دودکش در صنایع پتروشیمی کرمانشاه و کاهش انتشار ۴۰ هزارتن در سال دی اکسید کربن
· برنامه ریزی برای احداث پتروشیمی همت و جمع آوری ۱۸۰ هزار تن در سال گازهای دی اکسید کربن شرکتهای پتروشیمی مستقر در عسلویه و تبدیل آن به اوره
۴- آزمایشگاه های مجهز محیط زیستی در مناطق ویژه
با وجود اقدامات متعدد و قابل تقدیر شرکتهای پتروشیمی در راستای حفاظت از محیط زیست، مسلم است راهبری صنایع عظیم و پیچیده پتروشیمی به خصوص در مناطقی مثل ماهشهر و عسلویه که این صنایع تجمع یافته اند همواره با چالش روبرو خواهد بود. استقرار آزمایشگاه های مجهز محیط زیست در سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی و شرکت پتروشیمی پازارگاد به منظور کنترل کیفیت محیط و نظارت بر خروجی صنایع پتروشیمی به محیط از تمهیداتی است که برای مدیریت این مسئله در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال تنها در آزمایشگاه محیط زیست سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی روزانه نزدیک به ۱۰۰ آنالیز روی پسابهای تخلیه شده به خورهای منطقه انجام می شود.
۵- حمایت از گونه‌های گیاهی و جانوری
حمایت صنایع پتروشیمی از گونه‌های جانوری و اقلیم منطقه در سال های گذشته در قالب فعالیت‌های منسجم به شرح زیر انجام شده است.
حمایت از آهوی جبیر (شرکت پتروشیمی آریاساسول)
حفظ کلونی طوطی ماهی‌های ساکن در اسکله ها (شرکت پایانه‌ها و مخازن پتروشیمی)
حمایت از لاک پشت‌های در معرض انقراض گونه منقار عقابی و گونه سبز سواحل نایبند (پتروشیمی مبین)
پاکسازی سواحل نایبند ( پتروشیمی کاویان و جم )
حمایت از دلفین خلیج فارس (پتروشیمی فن آوران)
کاشت و نگهداشت ۸ میلیون اصله نهال درخت حرا به مساحت تقریبی ۵۰۰ هکتار در خوریات منطقه (پتروشیمی بندر امام )
۶-صنایع سبز و صنایع سبز برگزیده
عملکرد مطلوب محیط زیستی در بیشتر شرکتهای پتروشیمی منجر به آن شده است که به عنوان صنایع سبز و برگزیده در سطح کشور شناخته شوند. در سال گذشته تعداد ۱۳ واحد صنعتی به عنوان صنایع برگزیده سبز موفق به دریافت لوح زرین از سازمان حفاظت محیط زیست کشور شده اند که ۴ شرکت پتروشیمی به عنوان تنها نمایندگان گروه نفت و گاز در بین این ۱۳ شرکت قرار گرفته اند.
همچنین ۱۰ شرکت از ۱۵ شرکتی که در گروه نفت و گاز موفق به دریافت لوح سیمین به عنوان صنعت سبز شده‌اند شرکتهای پتروشیمی هستند.